Ош облусу Сарай айылындагы склад (Министерство коргоо)
Склад КР Коргоо министрлигинин режимдик объектинде жайгашкан. Складка кирүү чектелген. Кызматкерлердин айтымында, склад аймакта жайгашкан жана берилген сүрөттөргө ылайык келет. Нитрафен - 3 бочка х 25 литр. контейнерлер = 75 л. TAUW боюнча «Эски пестициддерди таануу жана кырдаалды изилдөө» боюнча Ош облусунда эски пестициддерди жоюу боюнча пилоттук долбоорду баштоо чечими кабыл алынды. Долбоордун алкагында 25 эски пестициддерди сактоо жайында инвентаризация жүргүзүлдү, ФАО стандартташтырылган инвентаризация системасы колдонулду (2007-жылдын август-сентябрь айлары). Ар бир сактоо жайы сүрөттөлүп, экологиялык коркунучтарды жана пестициддердин көлөмүн мүнөздөгөн формалар толтурулду. Инвентаризация 25 жайдын ичинен тогузу толугу менен жоголгонун, пестициддер сакталган имараттардын бузулушу натыйжасында, упаковка материалдарынын бузулушу, пестициддердин агып кетиши жана топуракка жана кээ бир учурларда, мүмкүн, жер астындагы жана беттик сууларга булганышына алып келгенин көрсөткөн. Инвентаризациянын жыйынтыгы боюнча катталган пестициддердин көлөмү төмөнкүлөр: 450 тонна эски пестициддер, төрт тонна булганган топурак/топурак складдар ичинде жана 160 тонна пестициддер менен катуу булганган топурак.
Ош облусунун аймагында өткөн инвентаризациялардын маалыматтарына ылайык, эки участок аныкталган, экөө тең так координаттарга ээ (WS-214 склад Сары айылында (Коргоо министрлигинин карамагында); WS-215 Авиаплощадка Чек-Абад айылында).
WS-215 Авиаплощадка Чек-Абад айылында жер толугу менен казылып, көптөгөн курулуш жана үй-бүлөлүк таштандылар бар. Жергиликтүү тургундардын айтымында, акыркы бочкаларды аскерлер алып кеткен.
Точка айыл чарба жерлеринин жанында жайгашкан (склад толугу менен бузулган, УПнын издери табылган жок, жыт жок). Аймак толугу менен ээлебеген, бузулган имараттардын бөлүктөрүнө ээ. Булганган топурактын жалпы көлөмүн баалоо кыйын, болжол менен 5 куб.м. булганган участоктор бар.
WS-214 склад Сары айылында Коргоо министрлигинин карамагында (режимдик объект). Коопсуздук талаптарына жооп берген складдын бар экенин аныктоо мүмкүн эмес, анткени режимдик объектке кирүү КР Куралдуу Күчтөрүнүн күзөтү тарабынан чектелген. Кайта упаковка боюнча отчеттук маалыматтар бар. Эски пестициддер менен кайра упаковкаланган калдыктар Коргоо министрлигине 12 гектар жерди өткөрүп берүү учурунда расмий түрдө өткөрүлүп берилген эмес, анда кайра упаковкаланган пестициддер сакталчу. Калдык паспорттору жок.
Бүгүнкү күндө, эски пестициддер боюнча өткөн долбоорлордун көптүгүнө карабастан, улуттук мыйзамдарга каршы:
• калдык составы боюнча лабораториялык маалыматтар базасы жок;
• калдык паспорттору жок;
• эски пестициддердин абалын туруктуу мониторинг жүргүзүлбөйт (тек гана эл аралык долбоорлордун алкагында);
• калдыкты сактоо жана жок кылуу үчүн жооптуу аткаруучу орган жок;
• эски пестициддер боюнча анализдерди жүргүзүү үчүн лабораториялардын потенциалы жетишсиз, СОЗду кошкондо;
• текшерүү органдарында эски пестициддердин составы боюнча маалымат жок;
• эски пестициддер менен жайгашкан жерлердин айрым ээлери боюнча кошумча изилдөө жүргүзүү керек.
• жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын, текшерүү жана контролдоо органдарынын кызматкерлерин окутуу керек;
• опасты калдык менен туура эмес иштөө үчүн жоопкерчиликти күчөтүү керек.
Жыйынтык
Стокгольм конвенциясына ылайык СОЗ (6-берене (d) (ii)) СОЗ камтылган калдыктар жок кылынууга тийиш. Эски пестициддерди жок кылуунун экологиялык жактан кабыл алынуучу жолдорун издөө үчүн, калдык составы так болушу керек. Бул үчүн лабораторияларды жабдууну, кызматкерлерди окутууну чечүү керек, ГОСТ ISO/IEC 17025-2019 боюнча аккредитация сертификатын алуу керек.
Мындан тышкары, эски пестициддер менен булганган жерлердин абалын туруктуу көзөмөлдөө керек жана калдыктарды улуттук мыйзамдарга жооп берген убактылуу сактоо складуна кайра упаковкалоо жана жайгаштыруу керек. Кайра упаковка, убактылуу сактоо складын куруу жана жок кылуу экологиялык экспертизанын оң жыйынтыгы менен ОВОС процедурасы менен коштолушу керек. Бардык калдыктар үчүн ээлери тарабынан калдык паспорттору сунушталууга тийиш, опасты калдыктарды сактоо үчүн уруксаттар алынууга тийиш.
Опас калдыкты сактоо жана жок кылуу процессинин өзү экологиялык текшерүү органдарынын көзөмөлүндө болушу керек.
Бул үчүн инвентаризациянын жыйынтыгы боюнча алынган маалыматтарды максималдуу легалдаштыруу процессин баштоо керек.
Өткөн инвентаризациялар эски пестициддерди башкаруу системасын түзүүгө негиз болгон жок. Натижада, контролдонуучу опасты калдыктардын чоң көлөмү экологияга, жашоого жана эски пестициддер жайгашкан жерлерде жашаган калктын ден соолугуна коркунуч туудурду.
Эски пестициддерди инвентаризациялоо боюнча толук отчет (УП) Чүй, Талас, Нарын, Ысык-Көл, Жалал-Абад, Ош жана Баткен облустары
Талкуулайбызбы?
