Ж. Кулубаев айылындагы табигый таштандылар жыйнагы
Чүп таштала турган жайлар экологиялык булгануунун маанилүү факторлорунун бири болуп саналат, алар айлана-чөйрөгө: атмосферага, суу булактарына, топуракка, өсүмдүк жана жаныбар дүйнөсүнө терс таасир этет. Топурак бетинде жайгашкан таштандылар айыл чарба айлануусунан жана биосферадан маанилүү бөлүгүн чыгарып, аларга булгануучу заттарды киргизет.
Эгерде уруксатсыз таштала турган жайлардагы калдыктар күйүп кетсе, атмосферага уулуу жана токсикалык заттар чыгат. Таштандылардан чыккан атмосфералык жаан-чачындар оор металлдарды жана башка заттарды жууйт, бул заттар топуракты булгантып, беттик сууга өтөт. Узак убакыт бою таштандыларда сакталганда биогаз пайда боло баштайт, анын негизги компоненттери өрт кооптуу метан жана углерод диоксиди болуп саналат. Уруксатсыз таштала турган жайлар жугуштуу оорулардын активдүү жугузгучтары болгон жәндиктердин жана чычкандардын көбөйүүчү жайы болуп саналат.
Уруксатсыз таштала турган жайлар экологиялык мониторинг системасында айлана-чөйрөнүн бардык компоненттерине таасир этүүчү булактар катары орун алат. Бул булгануу булагынын мүнөздөмөсү анын мейкиндик жана убакыт боюнча өзгөрмөлүүлүгү, көлөмү жана курамы боюнча айырмаланат. Таштандылар айлана-чөйрөнү булгануунун кооптуу булактары болуп саналат, биринчи кезекте алар топуракка, беттик жана жер астындагы сууга, жаныбар жана өсүмдүк дүйнөсүнө таасир этет. Суу коргоо зоналарында, дарыянын жээгинде, төмөнкү рельефтерде (жар, жон) жайгашкан таштандылар эң чоң кооптуулукту жаратат, ичүүчү суу скважиналарынын жайгашкан жерлеринде, айыл чарба талааларында.
Табигый таштандылардын өлчөмдөрү катастрофалык ылдамдыкта өсүүдө. Алар жерлерди жутуп, жергиликтүү флора жана фаунага зыян келтирип, жакынкы айылдарга чейин кеңейип, адамдарды ууландырат. Жергиликтүү бийликтин жана борбордук чиновниктердин ТБО жыйноо жана жок кылуу боюнча рационалдуу, эскирген, моралдык эмес саясаты Кыргызстанда миңдеген жарым-жартылай таштандыларды иштетүүгө алып келди. Алардын бардыгы заманбап талаптарга жооп бербейт. Таштандылар үчүн ондон ашык гектар мыкты жана баалуу жерлер берилген.
Изилдөө Global Greengrants Fund (Глобалдык жашыл гранттар фонду, GGF) тарабынан колдоого алынып жүргүзүлгөн, бул дүйнөдөгү алдыңкы донордук уюмдардын бири, ал адамдардын Жер планетасын коргоо боюнча аракеттерин колдойт. #GlobalGreengrantsFund #GreengrantsFund #Greengrants #GGF #ГлобалдыкЖашылГранттарФонду
Талкуулайбызбы?
