Баткен облусу Лейлек району Баткен шаары Баткен айыл чарба химиясы Эски пестициддердин талкаланган сактоочу жайы

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Координаттар: 40.031275, 70.836637



Баткен облусунда өткөн инвентаризациялардан 3 участок бөлүнгөн. Бир кошумча участок ДХЗКРдин аймактык өкүлдөрү тарабынан көрсөтүлгөн (Баткен шаарынын жанындагы мурдагы айыл чарба химиясы склады). Жалпысынан 4 участок текшерилген.
WS-218 Баткен айыл чарба химиясы Лейлек районунда УП сакталбайт, ошондой эле жер бетинде издер жок. Жергиликтүү тургундардын айтымында, аймакта УПнын көмүлгөн жерлери болушу мүмкүн жом үчүн казылган чокордо (жерди жарым-жартылай жамап). Кээ бир жерлерде күчтүү жыт байкалат. Загряздылган жердин же көмүлгөн пестициддердин жалпы саныны баалоо кыйын, болжол менен 15 куб.м.га чейин булганган участоктор бар.

WS178 /WS-127 участок Лейлек районунда, Беш-Бала айылында 2000-2002-жылдары Нитрафендин 50 челек чамасында көмүлгөн. Кулачтардын айтымында, 2005-жылы көмүлгөн жер казылып, челек сатылган, болгону 3 толук Нитрафен челек калган. Мурдагы көмүлгөн жер 50-100 м. аралыкта жайгашкан, 300 м. дарыядан. Көмугүлүк жер талкаланып кеткендей көрүнөт, жергиликтүү тургундардын айтымында, металл челек кийин уурдалып кеткен. Жердин булганышы мүмкүн. Загряздылган жердин же көмүлгөн пестициддердин жалпы саныны баалоо кыйын, болжол менен 10 куб.м.га чейин караңгы тактар бар.

Мурдагы Райсельхозхимия WS179 /WS-128 склады Лейлек районунда, Булак-Башы айылында жеке менчикте, 24 саат корголбойт. Эң жакын үйгө аралык 50 м. чамасында. УП көп сакталган склад жабык эмес, терезе ачык. Чет элдик адамдардын кирүү мүмкүнчүлүгү бар. Складдын төбөсү жарым-жартылай талкаланып кеткен, 4500 кг. (Протразин) бузулган упаковкада УП бар. Металл челек жок.

Бүгүнкү күндө, мурдагы инвентаризация долбоорлорунун көптүгүнөн карабастан, улуттук мыйзамга каршы:
• калдыктар составы боюнча лабораториялык маалымат базалары жок;
• калдыктар паспорту жок;
• эски пестициддердин калдыктарын туруктуу мониторинг жүргүзүлбөйт (тек гана эл аралык долбоорлордун алкагында);
• калдыктарды сактоо жана жок кылуу үчүн жооптуу аткаруучу орган жок;
• эски пестициддерди, анын ичинде СОЗ боюнча анализдерди жүргүзүү үчүн лабораториялардын потенциалы жетишсиз;
• текшерүү органдарында эски пестициддердин составы боюнча маалымат жок;
• эски пестициддер жайгашкан жерлердин айрым складдардын/жерлердин ээлерине байланыштуу кошумча изилдөө жүргүзүү керек.
• жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын, текшерүү жана контролдоо органдарынын кызматкерлерин окутуу керек;
• кооптуу калдыктар менен туура эмес мамиле үчүн жоопкерчиликти күчөтүү керек.

Жыйынтык
Стокгольм конвенциясына ылайык СОЗ боюнча (6-берене (d) (ii),) СОЗ камтылган калдыктар жок кылынууга тийиш. Эски пестициддерди жок кылуунун экологиялык жактан кабыл алынуучу жолдорун издөө үчүн, калдыктардын так составы керек. Бул үчүн лабораторияларды жабдуу, персоналды окутуу, ГОСТ ISO/IEC 17025-2019 боюнча аккредитация сертификатын алуу маселесин чечүү керек.

Мындан тышкары, эски пестициддерден булганган жерлердин абалын үзгүлтүксүз көзөмөлдөө жана калдыктарды улуттук мыйзам талаптарына жооп берген убактылуу сактоо складына кайра упаковка кылуу жана жайгаштыруу керек. Кайра упаковка, убактылуу сактоо складын куруу жана жок кылуу экологиялык экспертизанын оң жыйынтыгы менен коштолушу керек. Бардык калдыктар үчүн ээсинен калдыктар паспорту көрсөтүлүшү керек, кооптуу калдыктарды сактоого уруксат алынуусу керек.

Кооптуу калдыктарды сактоо жана жок кылуу процесси табигый коргоо текшерүү органдарынын көзөмөлүндө болушу керек.
Бул үчүн инвентаризациядан алынган маалыматтарды максималдуу легализациялоо процессин баштоо керек.
Өткөн инвентаризациялар эски пестициддердин жүгүртүүсүн көзөмөлдөө системасын түзүүнүн негизин түзгөн жок. Натыйжада, контролдонубаган кооптуу калдыктардын чоң көлөмү айлана-чөйрөгө, жашоого жана эски пестициддер жайгашкан жерлерде жашаган калктын ден соолугуна коркунуч туудурду.

Эски пестициддерди (УП) инвентаризациялоо боюнча толук отчет Чүй, Талас, Нарын, Ысык-Көл, Жалал-Абад, Ош жана Баткен облустары