Баткен облусу Лейлек району Беш-Бала айылы Эски пестициддердин талкаланган кампасы

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Координаттар: 39.888779, 69.496542



Баткен облусу боюнча өткөн инвентаризациялардан 3 участок белгиленген. Бир кошумча участок ДХЗКРдин аймактык өкүлдөрү тарабынан көрсөтүлгөн (Баткен шаарынын жанындагы мурдагы айыл чарба химияларынын сактоочу жайы). Жалпы 4 участок текшерилген.
WS-218 Баткен айыл чарба химиясы Лейлек районунда УП сакталбайт, ошондой эле жерде издер жок. Жергиликтүү тургундардын айтымында, аймакта жом үчүн казылган чокурда УП көмүлгөн болушу мүмкүн (жерди жарым-жартылай жамап). Кээ бир жерлерде күчтүү жыт байкалат. Булганган жердин же көмүлгөн пестициддердин жалпы көлөмүн баалоо кыйын, болжол менен 15 куб.м. чейин булганган участоктор бар.

WS178 /WS-127 участок Лейлек районунда, Беш-Бала айылында 2000-2002-жылдары болжол менен 50 бочка Нитрафен көмүлгөн. Кураторлордун айтымында, 2005-жылы көмүлгөн жер казылып, бочкалар сатылган, болгону 3 толук Нитрафен бочкасы калган. Мурдагы көмүлгөн жер элдүү пункттан 50-100 м. алыстыкта, 300 м. дарыядан. Көмук жайы талкаланып калгандай көрүнөт, жергиликтүү тургундардын айтымында, металл бочкалар кийин уурдалып кеткен. Жердин булганышы мүмкүн. Булганган жердин же көмүлгөн пестициддердин жалпы көлөмүн баалоо кыйын, болжол менен 10 куб.м. чейин караңгы тактар бар.

Мурдагы Райсельхозхимиянын WS179 /WS-128 сактоочу жайы Лейлек районунда, Булак-Башы айылында жеке менчикте, 24 саат корголбойт. Эң жакын үйдөн 50 м. алыстыкта. УП көп сакталган склад жабык эмес, терезе ачык. Чет адамдардын кирүү мүмкүнчүлүгү бар. Складдын чатыры жарым-жартылай талкаланып калган, бузулган упаковкадагы УП 4500 кг. (Протразин) бар, күчтүү жыт бар. Металл бочкалар жок.

Бүгүнкү күндө, мурунку инвентаризация долбоорлорунун көптүгүнө карабастан, улуттук мыйзамга каршы:
• калдыктардын курамы боюнча лабораториялык маалымат базалары жок;
• калдыктардын паспорттору жок;
• эски пестициддердин калдыктарынын абалын туруктуу мониторинг жүргүзүлбөйт (тек гана эл аралык долбоорлордун алкагында);
• калдыктарды сактоо жана жок кылуу үчүн жооптуу аткаруучу орган жок;
• эски пестициддер боюнча анализдерди жүргүзүү үчүн лабораториялардын потенциалы жетишсиз;
• текшерүү органдарында эски пестициддердин курамы боюнча маалымат жок;
• эски пестициддер бар жерлерде жайгашкан складдар/жерлердин ээлери боюнча кошумча изилдөө жүргүзүү керек.
• жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын, текшерүү жана көзөмөл органдарынын кызматкерлерин окутуу керек;
• коркунучтуу калдыктар менен туура эмес мамиле үчүн жоопкерчиликти күчөтүү керек.

Жыйынтыктар
Стокгольм конвенциясына ылайык СОЗ (6-берене (d) (ii),) СОЗ камтыган калдыктар жок кылынууга тийиш. Эски пестициддерди жок кылуунун экологиялык жактан кабыл алынуучу жолдорун изилдөө үчүн калдыктардын так курамы керек. Бул үчүн лабораторияларды жабдууну, персоналды окутууну чечүү керек, ГОСТ ISO/IEC 17025-2019 боюнча аккредитация сертификатын алуу керек.

Мындан тышкары, эски пестициддер менен булганган жерлердин абалын туруктуу көзөмөлдөө керек жана калдыктарды улуттук мыйзамдын талаптарына жооп берген убактылуу сактоочу жайга кайра упаковка кылып жайгаштыруу керек. Кайра упаковка, убактылуу сактоочу жай куруу жана жок кылуу экологиялык экспертизанын оң жыйынтыгы менен коштолушу керек. Бардык калдыктар үчүн ээсинен калдыктардын паспорттору талап кылынат, коркунучтуу калдыктарды сактоо үчүн уруксаттар алынуусу керек.

Коркунучтуу калдыктарды сактоо жана жок кылуу процесси экологиялык текшерүү органдарынын көзөмөлүндө болушу керек.
Бул үчүн инвентаризациядан алынган маалыматтарды максималдуу легалдаштыруу процессин баштоо керек.
Өткөн инвентаризациялар эски пестициддерди башкаруу системасын түзүү үчүн негиз боло алган жок. Натыйжада, контролдонубаган коркунучтуу калдыктардын чоң көлөмү экологияга, жашоого жана эски пестициддер жайгашкан жерлерде жашаган калктын ден соолугуна коркунуч туудурду.

Эски пестициддерди инвентаризациялоо боюнча толук отчет (УП) Чүй, Талас, Нарын, Ысык-Көл, Жалал-Абад, Ош жана Баткен облустары