Баткен облусу Кадамжай району Уч-Коргон айылдык округу Уч-Коргон айылы Эски пестициддердин талкалангандан складдары
Мурдагы Райсельхозхимиянын складу. Келген учурда УП табылган жок. Эч кандай жыт, эч кандай издер жок. Складда курулуш материалдары сакталууда. Склад жеке менчик, жыт жок, УП жок, жердин бетинде издер жок
Баткен облусунда өткөн инвентаризациялардан 3 участок бөлүнгөн. Бир кошумча участок ДХЗКРдин аймактык өкүлдөрү тарабынан көрсөтүлгөн (Баткен шаарынын жанындагы мурдагы айыл чарба химиясынын складу). Жалпысынан 4 участок текшерилген.
WS-218 Баткен айыл чарба химиясы Лейлек районунда УП сакталган жок, ошондой эле жердин бетинде издер жок. Жергиликтүү тургундардын айтымында, аймакта жом үчүн казылган чокко УПнын көмүлүшү мүмкүн (жер менен жарым-жартылай толтурулган). Кээ бир жерлерде курч жыт кездешет. Загряздалган жердин же көмүлгөн пестициддердин жалпы көлөмүн баалоо кыйын, болжол менен 15 куб.м.га чейин булганган участоктор бар.
WS178 /WS-127 участогу Лейлек районунда, Беш-Бала айылында 2000-2002-жылдары болжол менен 50 бочка Нитрафен көмүлгөн. Кураторлордун айтымында, 2005-жылы көмүлгөн жер казылып, бочкалар сатылган, болгону 3 толук Нитрафен бочка калган. Мурдагы көмүлгөн жер 50-100 м. аралыкта жайгашкан, 300 м. дарыядан. Көмук жайы бузулган көрүнөт, жергиликтүү тургундардын айтымында, металл бочкалар кийин уурдалып кеткен. Жердин булганышы мүмкүн. Загряздалган жердин же көмүлгөн пестициддердин жалпы көлөмүн баалоо кыйын, болжол менен 10 куб.м.га чейин мүнөздүү эмес кара тактар бар.
Мурдагы Райсельхозхимия WS179 /WS-128 складу Лейлек районунда, Булак-Башы айылында жеке менчикте, 24 саат корголбойт. Эң жакын үйдөн аралык 50 м. чамасында. УП көп сакталган склад жабык эмес, терезе ачык. Чет элдик адамдардын кирүү мүмкүнчүлүгү бар. Складдын чатыры жарым-жартылай бузулган, 4500 кг. (Протразин) бузулган упаковкадагы УП бар. Курч жыт бар. Металл бочкалар жок.
Бүгүнкү күндө, мурунку инвентаризация долбоорлорунун көптүгүнө карабастан, улуттук мыйзамга каршы:
• жаратылыш калдыктарынын курамы боюнча лабораториялык маалымат базалары жок;
• Калдык паспорттары жок;
• эски пестициддердин калдыктарын туруктуу мониторинг жүргүзүлбөйт (башкача айтканда, эл аралык долбоорлордун алкагында);
• калдыктарды сактоо жана жок кылуу боюнча жооптуу аткаруучу орган жок;
• эски пестициддерди, анын ичинде СОЗ боюнча анализдерди жүргүзүү үчүн лабораториялардын мүмкүнчүлүгү жетишсиз;
• текшерүү органдарында эски пестициддердин курамы жөнүндө маалымат жок;
• эски пестициддер жайгашкан жерлердеги айрым складдардын/жерлердин ээлери боюнча кошумча изилдөө жүргүзүү керек.
• жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын, текшерүү жана контролдоо органдарынын кызматкерлерин окутуу керек;
• опастык калдыктар менен туура эмес иштөө үчүн жоопкерчиликти күчөтүү керек.
Жыйынтык
Стокгольм конвенциясына ылайык СОЗ (6-берененин (d) (ii) пункту), СОЗ камтыган калдыктар жок кылынууга тийиш. Эски пестициддерди жок кылуу үчүн экологиялык жактан кабыл алынуучу жолдорду издөө үчүн, калдыктардын так курамы керек. Муну үчүн лабораторияларды жабдууну, персоналды окутууну, ГОСТ ISO/IEC 17025-2019 боюнча аккредитация сертификатын алууну чечүү керек.
Ошондой эле, эски пестициддер менен булганган жерлердин абалын үзгүлтүксүз көзөмөлдөө жана калдыктарды улуттук мыйзамдын талаптарына жооп берген убактылуу сактоо складуна кайра упактоо жана жайгаштыруу керек. Кайра упактоо, убактылуу сактоо складын куруу жана жок кылуу экологиялык экспертизанын оң жыйынтыгы менен коштолушу керек. Бардык калдыктар үчүн ээлери тарабынан калдык паспорттары сунушталууга тийиш, опастык калдыктарды сактоо үчүн уруксаттар алынууга тийиш.
Опастык калдыктарды сактоо жана жок кылуу процесси экологиялык текшерүү органдарынын көзөмөлүндө болушу керек.
Муну үчүн инвентаризациядан алынган маалыматтарды максималдуу легалдаштыруу процессин баштоо керек.
Өткөн инвентаризациялар эски пестициддерди башкаруу системасын түзүү үчүн негиз боло алган жок. Натыйжада, контролдонуусуз опастык калдыктардын чоң көлөмү экологияга, жашоого жана эски пестициддер жайгашкан жерлерде жашаган калктын ден соолугуна коркунуч туудурду.
Эски пестициддерди (УП) инвентаризациялоо боюнча толук отчет Чүй, Талас, Нарын, Ысык-Көл, Жалал-Абад, Ош жана Баткен облустары
Талкуулайбызбы?
