Талас облусу. Кара-Бурин айыл округу Кызыл-Адыр айылы. Эски пестициддерди сактоочу жайдын бузулгандыгы
Эски пестициддердин бузулган сактоочу жайы, курч жыт бар, топуракта калдыктары болушу мүмкүн
Жалпысынан Талас облусунда өткөн инвентаризациялардан 3 участок бөлүнгөн жана болгону бир участоктун так координаттары болгон.
3 участок текшерилген, кошумча участоктор жергиликтүү өз алдынча башкаруу жетекчилери жана ГИЭТБ менен ДХЗКРдин аймактык адистери тартылып табылган. Бир чекит мурдагы айыл чарба химиясынын сактоочу жайларынын аймагында табылган (УПнын изи табылган жок, курч жыт бар). Кошумча пестициддерди аралаштыруу үчүн чуркоо табылган (УПнын изи табылган жок, жыт жок), дагы бир чекит Кара-Бура айылына жакын жайгашкан (толук бузулган, УПнын изи табылган жок, жыт жок). Так координаттары бар сактоочу жай мурдагы маалыматтарга караганда пестициддердин аз санда экен. Аймак толугу менен ээн, бузулган имараттардын бөлүктөрү бар. УПнын көпчүлүгү атмосфералык жаан-чачындардын таасиринен жоголгон (сактоочу жайлардын чатырларынын бузулушунда). Талас дарыясына түз агып кетүү өзгөчө кооптонууну жаратат.
Переупаковка жана сактоо үчүн талап кылынган УПнын жалпы саны 2 куб метрден ашат. Мындан тышкары, булганган чаң/топурак/курулуш калдыктарынын көп саны бар (азыркы учурда так саны аныкталган жок, болжол менен 10 куб метрден ашык).
Бүгүнкү күндө, эски пестициддердин инвентаризациясы боюнча мурдагы долбоорлордун көптүгүнө карабастан, улуттук мыйзамдарга каршы:
• калдыктардын курамы боюнча лабораториялык маалыматтар базасы жок;
• калдыктар боюнча паспорттор жок;
• эски пестициддердин калдыктарынын абалын туруктуу мониторинг жүргүзүлбөйт (тек гана эл аралык долбоорлордун алкагында);
• калдыктарды сактоо жана жок кылуу үчүн жооптуу аткаруу органы жок;
• эски пестициддерди, анын ичинде СОЗ боюнча анализдерди жүргүзүү үчүн лабораториялардын потенциалы жетишсиз;
• текшерүүчү органдарда эски пестициддердин курамы боюнча маалымат жок;
• эски пестициддер бар чекиттер жайгашкан айрым сактоочулардын/жерлердин ээлери боюнча кошумча изилдөө жүргүзүү керек.
• жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын, текшерүү жана контролдоо органдарынын кызматкерлерин окутуу керек;
• кооптуу калдыктар менен туура эмес мамиле үчүн жоопкерчиликти күчөтүү керек.
Жыйынтыктар
Стокгольм конвенциясына ылайык СОЗ боюнча (6-берене (d) (ii),) СОЗ камтылган калдыктар жок кылынууга тийиш. Эски пестициддерди жок кылуунун экологиялык жактан кабыл алынуучу жолдорун издөөгө калдыктардын так курамы керек. Бул үчүн лабораторияларды жабдууну, кызматкерлерди окутууну чечүү керек, ГОСТ ISO/IEC 17025-2019 боюнча аккредитация сертификатын алуу керек.
Мындан тышкары, эски пестициддер менен булганган чекиттердин абалын туруктуу көзөмөлдөө жана калдыктарды убактылуу сактоочу жайда кайра оруп, жайгаштыруу керек, улуттук мыйзамдардын талаптарына жооп бериши керек. Переупаковка, убактылуу сактоочу жай куруу жана жок кылуу экологиялык экспертизанын оң корутундусу менен коштолушу керек. Бардык калдыктар үчүн ээсинен калдыктар боюнча паспорттор сунушталууга, кооптуу калдыктарды сактоого уруксаттар алынууга тийиш.
Кооптуу калдыктарды сактоо жана жок кылуу процесси экологиялык текшерүү органдарынын көзөмөлүндө болушу керек.
Бул үчүн инвентаризациянын натыйжасында алынган маалыматтарды максималдуу легализациялоо процессин баштоо керек.
Өткөн инвентаризациялар эски пестициддердин айлануусун көзөмөлдөө системасын түзүүнүн негизин түзгөн жок. Натыйжада, контролдонубаган кооптуу калдыктардын чоң көлөмү айлана-чөйрөгө, жашоого жана эски пестициддер жайгашкан чекиттердин жанында жашаган калктын ден соолугуна коркунуч туудурду.
Чүй, Талас, Нарын, Ысык-Көл, Жалал-Абад, Ош жана Баткен облустарындагы эски пестициддердин инвентаризациясы боюнча толук отчет
Талкуулайбызбы?
