Айылдык округ Ак-Добо, Кызыл-Сай айылы, Кочоркул көчөсү. Эски пестициддердин талкаланган кампалары
Объектте 3 толук бузулган склад бар, алардын ичинен 1-складда УП бар, 2-складда - булганган жер, 3-складда - УП жок, жыт жок. Күзөт жок. Складдар калктуу конуштун жакын жеринде. Талас дарыясына (Киров суу сактагычынын ичине агып кирет, ал жерден Талас облусунун жана Жамбыл облусунун айыл чарба жерлери сугарылат) аралык - 200 м (УП дарыяга түшүү мүмкүнчүлүгү жогору, анткени складдар дарыянын жогору жагында). Жергиликтүүлөр пестициддердин күчтүү жытына даттанышууда, складдардын жанында жашаган балдардын ооруп калган фактылары болгон. Объектте болгондо, балдардын объекттин аймагында ойноп, Нитрафендин бочкасын сүйрөп жүргөнүнө күбө болдук. Порошок менен толтурулган баштыктардын калдыктары бар, жыты күчтүү, калдыктар жерге бар, жамгыр учурунда суунун агымдары менен жууп кетет. 3-склад толук бузулган: 1-склад - УП бар, 2-склад - булганган жер бар, 3-склад - жыт жок, УП жок. Склад: 6x4 м НП аралаш УП көлөмү - 24 м3.; Нитрафен - 1 бочка х 25 кг. конт. = 25 кг; Булганган жер көлөмү - 40 м3. Эски пестициддер - 9 600 кг, бош контейнер 25 литр металл бочка - 1 даана.
Жалпысынан Талас облусунда өткөн инвентаризациялардан 3 участок бөлүнгөн, жана бир гана участоктун так координаттары бар.
3 участок текшерилген, кошумча участоктор жергиликтүү өз алдынча башкаруу жетекчилери жана ГИЭТБ жана ДХЗКРдин аймактык адистери менен биргеликте табылган. Бир пункт мурдагы айыл чарба химиясынын складдарынын аймагында табылган (УП изи жок, жыты күчтүү). Кошумча пестициддерди аралаштыруу үчүн чокур табылган (УП изи жок, жыт жок), дагы бир пункт Кара-Бура калктуу конушунун жанында жайгашкан (толук бузулган, УП изи жок, жыт жок). Так координаттары бар склад мурдагы маалыматтарга караганда азыраак пестициддерге ээ. Аймак толугу менен ээлебеген, бузулган имараттардын бөлүктөрү бар. УПнын көпчүлүгү атмосфералык жамгырдын таасиринен жоголгон (складдардын чатырлары бузулганда). Талас дарыясына түз агуу өзгөчө тынчсызданууну жаратат.
УПны кайра орундатуу жана сактоо үчүн жалпы көлөм 2 куб метрден ашат. Мындан тышкары, булганган чаң/жер/курулуш калдыктарынын чоң көлөмү бар (азыркы учурда так көлөмү аныкталган жок, болжол менен 10 куб метрден ашык).
Бүгүнкү күндө, эски пестициддерди инвентаризациялоого байланыштуу көптөгөн долбоорлордун болушуна карабастан, улуттук мыйзамдарга каршы:
• калдыктардын курамы боюнча лабораториялык маалымат базалары жок;
• калдыктар боюнча паспорттор жок;
• эски пестициддердин калдыктарынын абалын туруктуу мониторинг жүргүзүлбөйт (тек гана эл аралык долбоорлордун алкагында);
• калдыктарды сактоо жана жок кылуу үчүн жооптуу аткаруу органы жок;
• эски пестициддер боюнча анализ жүргүзүү үчүн лабораториялардын потенциалы жетишсиз, СОЗду камтыйт;
• текшерүү органдарында эски пестициддердин курамы боюнча маалымат жок;
• эски пестициддер жайгашкан жерлердин айрым ээлери боюнча кошумча изилдөө жүргүзүү керек.
• жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын, текшерүү жана контролдоо органдарынын кызматкерлерин окутуу керек;
• кооптуу калдыктар менен туура эмес иштөө үчүн жоопкерчиликти күчөтүү керек.
Жыйынтык
Стокгольм конвенциясына ылайык СОЗ (6-статья (d) (ii)) СОЗ камтылган калдыктар жок кылынууга тийиш. Эски пестициддерди жок кылуунун экологиялык жактан кабыл алынуучу жолдорун издөөгө, калдыктардын так курамы керек. Бул үчүн лабораторияларды жабдуу, персоналды окутуу, ГОСТ ISO/IEC 17025-2019 стандарттарына ылайык аккредитация сертификатын алуу маселесин чечүү керек.
Мындан тышкары, эски пестициддер менен булганган жерлердин абалын дайыма көзөмөлдөө жана калдыктарды убактылуу сактоо складуна кайра орундатуу жана жайгаштыруу керек, улуттук мыйзамдардын талаптарына жооп бериши керек. Кайра орундатуу, убактылуу сактоо складын куруу жана жок кылуу экологиялык экспертизанын оң жыйынтыгы менен коштолушу керек. Бардык калдыктар үчүн ээлери тарабынан калдыктар боюнча паспорттор сунушталууга тийиш, кооптуу калдыктарды сактоого уруксаттар алынууга тийиш.
Кооптуу калдыктарды сактоо жана жок кылуу процесси экологиялык текшерүү органдарынын көзөмөлүндө болушу керек.
Бул үчүн инвентаризациянын натыйжасында алынган маалыматтарды максималдуу легалдаштыруу процессин баштоо керек.
Өткөн инвентаризациялар эски пестициддерди башкаруу системасын түзүүгө негиз боло алган жок. Натыйжада, көзөмөлгө алынбаган кооптуу калдыктардын чоң көлөмү айлана-чөйрөгө, жашоого жана эски пестициддер жайгашкан жерлерде жашаган калктын ден соолугуна коркунуч туудурду.
Эски пестициддерди инвентаризациялоо боюнча толук отчет (УП) Чүй, Талас, Нарын, Ысык-Көл, Жалал-Абад, Ош жана Баткен облустары
Талкуулайбызбы?
