Петровка айылында. Эски пестициддердин талкалангандан кийин калган сактоочу жай.

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Координаттар: 42.841241, 74.009516

Москва району. Петровский айыл округу. Петровка айылында. Эски пестициддер сакталган складдын бузулганы. Луговая 404



Республикабыздын түндүгүндө эң чоң антропогендик таасирге Чүй облусу туш болгон. Көпчүлүк складдар бузулуп, мурда сакталган УПнын аймактык жылышы/орналошу белгисиз. Ошондой эле инвентаризация учурунда белгисиз УП менен булганган мурдагы складдардын көптөгөн аймактары табылган, булганган упаковкалар жерге, мүмкүн, жер астындагы сууларга суюлуп кеткен.

Жалпы Чүй облусунда өткөн инвентаризациялардан 96дан ашык участок бөлүнгөн, алардын ичинен 45 участоктун жайгашкан жери аныкталган жок (участктар мурда складдын толугу менен бузулганы, жыт жок, УП жок, жердин булганышы тууралуу маалымат жок экендиги белгиленген). Бул участоктор потенциалдуу коркунучтуу болушу мүмкүн, анткени жердин булганышы кээ бир участктарда олуттуу болушу мүмкүн.

Чүй облусунда 51ден ашык участок текшерилген, өткөн инвентаризацияларда көпчүлүк участоктордун координаттары туура эмес көрсөтүлгөн. Мындай участокторду издөө жергиликтүү өз алдынча башкаруу жетекчилери жана ГИЭТБ (өкмөт структурасынын реформасынан кийин - ГКЭК) жана ДХЗКРдин аймактык адистери менен биргеликте жүргүзүлгөн. Эски сүрөттөр жана Google Earth Pro аркылуу эски складдардын жайгашкан жерлери аныкталган. Көпчүлүк складдар өткөн маалыматтарга караганда пестициддердин азайганын көрсөтүүдө. УПнын бир бөлүгү участоктордун ээлеринин алмашуусунда жоголгон, бир бөлүгү атмосфералык жаан-чачындардан (складдардын чатырлары бузулганда), металл контейнерлерде сакталган УП металлды кайра колдонуу үчүн кызыктуу болушу мүмкүн.

Текшерүү учурунда толугу менен бузулган складдар менен 21 участок аныкталган, аймакта жыт, УП же жердеги тактар жок. Жердеги тактардын жоктугу "таза" жерди жабуу менен жабылган болушу мүмкүн, жана жердин булганышы жокко чыгарылбайт.
УПны кайра упаковкалоо жана сактоо үчүн талап кылынган жалпы көлөм 130 куб метрден ашат, мындан тышкары булганган чаң/жер/курулуш калдыктарынын көптүгү бар (азыркы учурда так саны аныкталган жок, болжол менен 100 куб метрден ашык).

Даже бош складдар химикаттардын күчтүү жытына ээ. Сакталган складдардын ичинен үч пунктту белгилөө керек:
1) Кант шаарында, АО «МИС» (коопсуздук кызматкерлеринин айтымында А. Жапаровага таандык). Склад жакшы абалда, бирок пестициддердин күчтүү жыты бар. Аймак корголот, бирок складдын эшиктеринде замок жок. Натыйжада, өткөн инвентаризацияга караганда пестициддердин бир бөлүгү уурдалган. УПлар бузулбаган упаковкада сакталат, пестициддердин аталышын окууга мүмкүнчүлүк берет. Чыгымдар паспорту жок.

2) Жаны-Жер районунда, Жаны-Жер айылында, жеке менчикте. Склад корголбойт, абалы начар. Өткөн инвентаризацияларда складдын ээсине пестициддерди кайра упаковкалоо жана алып кетүү убада кылынган. Натыйжада, ээсинин коркунучтуу калдыктарды сактоо боюнча жоопкерчилигин сезбейт жана УПдан складдарын бошотууну талап кылат, болбосо ал УП толтурулган баштыктарды алып кетип, көмөт.

3) Предтечен районунда, Предтеченка айылында, ОКХ «Чекир-Суу». Ээсилери складдарды өз муктаждыктары үчүн бошотуп, 48 баштык пестициддерди жаңы складга (WS-35а) көчүрүшкөн. Транспорттоо учурунда "эки баштык жоголгон". Эски жерде упаковканын калдыктары бар, күчтүү жыты бар, жердеги калдыктар болушу мүмкүн. Эски складдын дубалынан түздөн-түз адамдар жашап жатат. Эски складга кирүү эркин, инвентаризация учурунда складдын жанында балдар ойноп жатышкан.

Бүгүнкү күндө, эски пестициддерди инвентаризациялоо боюнча мурдагы долбоорлордун көптүгүнө карабастан, улуттук мыйзамга каршы:
• калдык составы боюнча лабораториялык маалымат базалары жок;
• калдык паспорттору жок;
• эски пестициддердин абалын туруктуу мониторинг жүргүзүлбөйт (тек гана эл аралык долбоорлордун алкагында);
• калдыктарды сактоо жана жок кылуу боюнча жооптуу аткаруучу орган жок;
• эски пестициддер боюнча анализдерди жүргүзүү үчүн лабораториялардын потенциалы жетишсиз, СОЗду камтуу менен;
• текшерүү органдарында эски пестициддердин составы боюнча маалымат жок;
• эски пестициддер жайгашкан жерлердеги айрым складдардын/жерлердин ээлери боюнча кошумча изилдөө жүргүзүү зарыл;
• жергілікті өз алдынча башкаруу органдарынын, текшерүү жана контролдоо органдарынын кызматкерлерин окутуу зарыл;
• коркунучтуу калдыктар менен туура эмес мамиле үчүн жоопкерчиликти күчөтүү зарыл.

Жыйынтык
Стокгольм конвенциясына ылайык СОЗ (6 (d) (ii) макала), СОЗ камтыган калдыктар жок кылынууга тийиш. Эски пестициддерди жок кылуунун экологиялык жактан кабыл алынуучу жолдорун издөөгө, калдыктардын так составы керек. Бул үчүн лабораторияларды жабдуу, персоналды окутуу, ГОСТ ISO/IEC 17025-2019 боюнча аккредитация сертификатын алуу маселесин чечүү керек.

Мындан тышкары, эски пестициддер менен булганган жерлердин абалын туруктуу көзөмөлдөп, калдыктарды улуттук мыйзамдын талаптарына жооп берген убактылуу сактоо складуна кайра упаковкалоо жана жайгаштыруу керек. Переупаковка, убактылуу сактоо складын курулушу жана жок кылуу ОВОС процедурасы жана мамлекеттик экологиялык экспертизанын оң жыйынтыгы менен коштолушу керек. Бардык калдыктар үчүн ээсилери тарабынан калдык паспорттору сунушталууга тийиш, коркунучтуу калдыктарды сактоо үчүн уруксаттар алынууга тийиш.

Коркунучтуу калдыктарды сактоо жана жок кылуу процесси экологиялык текшерүү органдарынын көзөмөлүндө болушу керек.
Бул үчүн инвентаризациядан алынган маалыматтарды максималдуу легалдаштырууну баштоо керек.
Өткөн инвентаризациялар эски пестициддерди башкаруу системасын түзүүнүн негизин түзгөн жок. Натыйжада, көзөмөлгө алынбаган коркунучтуу калдыктардын чоң көлөмү экологияга, жашоого жана эски пестициддер жайгашкан жерлерде жашаган калктын ден соолугуна коркунуч туудурду.

Чүй, Талас, Нарын, Ысык-Көл, Жалал-Абад, Ош жана Баткен облустарындагы эски пестициддерди инвентаризациялоо боюнча толук отчет