Петровка айылында. Эски пестициддердин талкаланган сактоочу жайы.
Москва район. Петровский айыл округу. Петровка айылы. Эски пестициддер сакталган складдын бузулган жери. Луговая 404
Склад жеке менчикте, жыт жок, УП жок, пестициддерди сактоо үчүн колдонулбайт
Республикадагы эң чоң антропогендик таасирге Чүй облусу кабыл болду. Көпчүлүк складдар бузулган жана мурда сакталган УПнын аймактык жайгашуусу/орналошу белгисиз. Ошондой эле инвентаризация учурунда белгисиз УП менен булганган мурдагы складдардын көптөгөн аймактары табылган, булар топуракка, мүмкүн, жер астындагы сууларга сиңип кеткен булганган упаковкалар менен.
Жалпысынан, Чүй облусунда өткөн инвентаризациялардан 96дан ашык участок бөлүнгөн, алардын ичинен 45 участоктун жайгашуусун аныктоо мүмкүн болгон жок (участоктор мурда склад толугу менен бузулганы, жыт жок, УП жок, топурактын булганышы тууралуу маалымат жок деп белгиленген). Бул участоктор потенциалдуу коркунучтуу болушу мүмкүн, анткени топурактын булганышы кээ бир участоктордо олуттуу болушу ыктымал.
Чүй облусунда 51ден ашык участок текшерилген, өткөн инвентаризацияларда көпчүлүк участоктордун координаттары туура эмес көрсөтүлгөн. Мындай участокторду издөө жергиликтүү өз алдынча башкаруу жетекчилерин жана ГИЭТБ (өкмөт структурасынын реформасынан кийин - ГКЭК) жана ДХЗКРдин аймактык адистерин тартуу менен жүргүзүлгөн. Эски сүрөттөр жана Google Earth Pro аркылуу эски складдардын жайгашкан жерлери аныкталган. Көпчүлүк складдар өткөн маалыматтарга караганда пестициддердин аз сандагысы бар. УПнын бир бөлүгү участоктордун ээлеринин алмашуусунда жоголгон, бир бөлүгү атмосфералык жаан-чачындардын таасиринен (складдардын чатырлары бузулганда), металл контейнерлерде сакталган УП металлдын кайра пайдаланылышы үчүн кызыктуу болушу мүмкүн.
Текшерүү учурунда толугу менен бузулган складдар менен 21 участок аныкталган, аймакта жыт, УП же топуракка издер жок. Топуракта издердин жоктугу "таза" топурак менен жабуу аркылуу жабылган болушу мүмкүн жана топурактын булганышы жокко чыгарылбайт.
Кайта упаковкалоо жана сактоо үчүн 130 куб метрден ашык УП бар, андан тышкары булганган чаң/топурак/курулуш калдыктарынын көптүгү бар (азыркы учурда так саны аныкталган жок, болжол менен 100 куб метрден ашык).
Даже бош складдарда химикаттардын күчтүү жыты бар. Сакталган складдардын ичинен үч пунктту белгилеп өтүү керек:
1) Кант шаарында, АО "МИС" (коопсуздук кызматкерлеринин айтымында А. Жапаровага таандык). Склад жакшы абалда, бирок пестициддердин күчтүү жыты бар. Аймак корголгон, бирок складдын өзү эшиктеринде замок жок. Натижада өткөн инвентаризацияга караганда пестициддердин бир бөлүгү уурдалып кеткен. УПлар бузулбаган упаковкада сакталат, пестициддердин аталышын окууга мүмкүнчүлүк берет. Чыгарылган калдыктар боюнча паспорт жок.
2) Жаны-Жер районунда, Жаны-Жер айылында, жеке менчикте. Склад корголбойт, абалы начар. Өткөн инвентаризацияларда складдын ээси пестициддерди кайра упаковкалоо жана алып кетүү убадасын алган. Натижада ээсинин коркунучтуу калдыктарды сактоо боюнча жоопкерчилигин сезбейт жана УПдан складдарын бошотууну талап кылат, болбосо ал УП менен баштыктарды алып кетип, көмөт.
3) Предтечен районунда, Предтеченка айылында, ОКХ "Чекир-Суу". Ээсилер складдарды өз муктаждыктары үчүн бошотушкан жана 48 баштык пестициддерди жаңы складга (WS-35а) өткөрүшкөн. Транспорттоо учурунда "эки баштык жоголгон". Эски жерде упаковканын калдыктары бар, күчтүү жыты бар, топуракта калдыктар болушу мүмкүн. Эски складдын дубалынан түз эле адамдар жашап жатат. Эски складга кирүү эркин, инвентаризация учурунда складдын жанында балдар ойноп жатышкан.
Бүгүнкү күндө, эски пестициддерди инвентаризациялоого байланыштуу көптөгөн долбоорлордун болушуна карабастан, улуттук мыйзамга каршы:
• калдыкдардын курамы боюнча лабораториялык маалымат базалары жок;
• калдыктар боюнча паспорттар жок;
• эски пестициддердин абалын туруктуу мониторинг жүргүзүлбөйт (тек гана эл аралык долбоорлордун алкагында);
• калдыктарды сактоо жана жок кылуу үчүн жооптуу аткаруучу орган жок;
• эски пестициддер боюнча анализдерди жүргүзүү үчүн лабораториялардын потенциалы жетишсиз, СОЗду кошкондо;
• текшерүү органдарында эски пестициддердин курамы жөнүндө маалымат жок;
• эски пестициддер менен жайгашкан жерлердин ээлери боюнча кошумча изилдөө жүргүзүү керек.
• жергиликтүү өз алдынча башкаруу органдарынын, текшерүү жана контролдоо органдарынын кызматкерлерин окутуу керек;
• коркунучтуу калдыктар менен туура эмес мамиле үчүн жоопкерчиликти күчөтүү керек.
Жыйынтык
Стокгольм конвенциясына ылайык СОЗ (6-берене (d) (ii)) СОЗ камтыган калдыктар жок кылынууга тийиш. Эски пестициддерди жок кылуунун экологиялык жактан кабыл алынуучу жолдорун издөө үчүн, калдыктардын так курамы керек. Бул үчүн лабораторияларды жабдуу, персоналды окутуу, ГОСТ ISO/IEC 17025-2019 боюнча аккредитация сертификатын алуу маселесин чечүү керек.
Ошондой эле, эски пестициддер менен булганган жерлердин абалын туруктуу көзөмөлдөө жана калдыктарды улуттук мыйзамдардын талаптарына жооп берген убактылуу сактоо складуна кайра упаковкалоо жана жайгаштыруу керек. Кайра упаковкалоо, убактылуу сактоо складын куруу жана жок кылуу экологиялык экспертизанын оң жыйынтыгы менен коштолушу керек. Бардык калдыктар боюнча ээсилер паспорттарды сунуштап, коркунучтуу калдыктарды сактоого уруксат алышы керек.
Коркунучтуу калдыктарды сактоо жана жок кылуу процесси экологиялык текшерүү органдарынын көзөмөлүндө болушу керек.
Муну үчүн инвентаризациянын натыйжасында алынган маалыматтарды легалдаштыруунун максималдуу процессин баштоо керек.
Өткөн инвентаризациялар эски пестициддер менен иш алып баруу системасын түзүүнүн негизин түзгөн жок. Натижада контролдонуучу коркунучтуу калдыктар чоң көлөмгө жетип, экологияга, жашоого жана эски пестициддер жайгашкан жерлерде жашаган калктын ден соолугуна коркунуч туудурду.
Чүй, Талас, Нарын, Ысык-Көл, Жалал-Абад, Ош жана Баткен облустарындагы эски пестициддерди инвентаризациялоо боюнча толук отчет
Талкуулайбызбы?
