Курменты порт. Ысык-Көлдүн булганышы. Теңиздин түбүндө көптөгөн эски жүк дөңгөлөктөрү жана металл калдыктары бар.
Бүгүнкү күндө Ысык-Көлдүн түбүндө, балким, бардык нерселерди табууга болот - байыркы шаарчалардын калдыктарынан жана артефакттарынан тартып, резинадан жасалган тапочкаларга, колдонулган автошиндерге жана эски мебельдерге чейин. Ошондой эле, заманбап "жакшылыктар" көлдө жылдан-жылга көбөйүп жатат. Кээде таштандыны түптөн чыгарып алышат, бирок адамдардын күнүмдүк ишмердигинен чыккан калдыктарды жогору көтөрүү саны көлгө ташталганга салыштырмалуу өтө аз.
Суучулдардын айтымында, таштандынын негизги элементтери пластик бөтөлкөлөр жана пакеттер, ошондой эле туристтердин сүзүүчү жабдыктары. Негизги булгануу массалары пансионаттарда жана башка эс алуу жайларында жайгашкан.
Ысык-Көлдүн экосистемасына жана анын биоалуулугун сактоого чыныгы кырсык болуп калган Кытай өндүрүшүндөгү синтетикалык торлор, бул торлор жайлап, бирок микропластикага ажырайт жана көлдөгү био-организмдердин, анын ичинде балыктардын тамактануу чынжырларына катышат.
Мындан тышкары, балыкчылар торлорду таштаган жерлерде таануу белгилери катары чоң пластик бөтөлкөлөрдү колдонууга көнүшкөн. Шторм учурунда алар жыртылып кетет. Алардын бир бөлүгү бетинде сүзүп жүрөт, калганы түбүнө түшөт. Бул жылдар бою топтолуп жатат.
«Таза Ысык-Көл» Добровольный кыймылынын катышуучулары Ысык-Көлдүн ар кайсы жерлеринде көптөгөн чөгүүлөрдү өткөрүшүп, көлдүн түбүндөгү булгануунун коркунучтуу тенденциясын көрсөтүп турган видеоматериалдарды тарткан. Бул маселени чечүү кыйынга турушу мүмкүн, бирок аны дароо чечүү керек. Анткени торлордун төмөнкү баасы жана кеңири жеткиликтүүлүгү балыкчыларды балык уулоонун аяктагандан кийин да аларды жыйноого мажбур кылбайт. Ташталган торлор учуп жүргөн куштарга жана көлдүн башка тургундарына коркунуч туудрат.
Суубузду тазалоо - бул татаал процесс. Бул жөн эле акваланг менен сейилдөө эмес. Тажрыйбалуу адистер керек, алар чөгүүдө жана суунун астында узак убакыт болууга жетиштүү тажрыйбага ээ болушу керек. Төмөндө иштөө ден соолукка коркунуч туудурат. Мындай "адистерди" табуу кыйын. Албетте, МЧСте андайлар бар, бирок алар өтө аз жана өз иштеринен бошобойт. Экинчи кыйынчылык - зарыл болгон толук материалдык базанын жоктугу, анын жоктугунда көлдүн түбүндөгү бардык таштандыларды жоюу дээрлик мүмкүн эмес.
Волонтерлор көлдүн түбүн гана жээк зонасында тазалашат. Добровольный кыймылынын катышуучулары «Чолпон-Ата» жана «Көк Ысык-Көл» санаторийлеринин жээгинде көлдүн түбүн тазалоо боюнча иш-чараларды өткөрүштү.
Чоң тереңдиктерде канча таштанды топтолгону жана аны кантип көтөрүү керектиги эч кимге белгисиз. Ошол эле учурда, жыл сайын көбөйүп жаткан суунун астындагы таштандылар көлдүн био системасынын туруктуулугуна коркунуч туудурат, ал Кыргыз Республикасына улуттук маанидеги мурас болуп саналат.
«Таза Ысык-Көл» кыймылы бир нече жолу жогорку инстанцияларга мамлекеттик колдоо алуу үчүн жазуу жүзүндө кайрылган, акыры пансионаттардын ээлерин жана жергиликтүү калкты көлдү тазалоого тартуу үчүн. Бирок азырынча реакция жокко эсе.
СПРАВОЧНО: Курменты (Ак-Булак) — Кыргызстандагы Ысык-Көл облусунун Тюп районундагы айыл. Ысык-Көлдүн жээгинде (Тюп бухтасы) жайгашкан, жергиликтүү калк негизинен айыл чарба жана мал чарбачылыгы менен алектенет, ошондой эле айылда цемент заводи иштейт. Айылдын жанынан Курменты (Курментинка) дарыясы агат. Айылдын аты ушул дарыянын атынан алынган.
СПРАВОЧНО: Кыргызстандын өкмөтү Ысык-Көл курорттук зонасында экологиялык абалдын начарлашын белгилейт. Бул көл комплекси боюнча рекреациялык баанын төмөндөшүнө алып келди жана учурдагы терс тенденциялар сакталса, кайтарымсыз экологиялык жана экономикалык жоготууларга алып келиши мүмкүн. Бул булгануунун негизги булактары - Ысык-Көлгө агып кирген дарыялардын жээгинде жана жээк зонасында жайгашкан шаарлар жана айылдар. Көптөгөн жеке пансионаттар, эс алуу үйлөрү, мейманканалар жана башка объектилер канализация системалары жана тазалоо курулмалары менен камсыздалган эмес.
ОФ ЭкоМиР - Экологиялык Мониторинг жана Текшерүүлөр ОФ «Таза Ысык-Көл» тарабынан берилген материал үчүн ыраазычылык билдирет.
Талкуулайбызбы?
