Сон-Күл пастбищаларынын деградациясы. Кайталап жайыттоо.
Сон-Көлдүн бийик тоолуу жайыттары Сон-Көл көлүнүн жээгинде жайгашып, 108 миң гектарды камтыйт. Бул жайыттар байыркы болуп, жергиликтүү жүз миңдеген калк үчүн негизинен мал чарбачылыгы аркылуу 70% айыл чарба кирешесин камсыз кылат. Учурдагы жер пайдалануусунун практикасына ылайык, малдын ашыкча жайылышынын натыйжасында жер ресурстарынын деградациясы өсүүдө, азык-түлүк эмес чөптөрдүн жайылышы менен, жана жыл сайын 2,5% продуктивдүүлүктүн кыскарышы байкалууда. Мисалы, Сон-Көлдөгү жайыттардын деградациясы жана рационалдуу пайдаланылбагандыгы үчүн мамлекет жылына болжол менен 250 миң доллар жоготот, ал эми он жылда 2 миллион доллар жоготот.
Эл нааразы. Эки райондун малчылары малды жайгаштыруу боюнча компромисс таба албай жатышат. «Сон-Көлдөгү жерлердин деградациясы жана чөлгө айлануусу маселеси экосистема үчүн гана эмес, ошондой эле калктын жашоо деңгээлине жана экономикалык өнүгүүгө, мисалы, ошол эле туризмге терс таасирин тийгизген актуалдуу проблема. Учурда адамдар өз пайдасы үчүн бул маселеге көңүл бурбай жатышат. Мындай темп менен 5 жылдан кийин ушул аймактын тургундарынын абалы оор болот»,- дейт Рахат Сабирбеков. Изилдөөчүлөрдүн баамында, Сон-Көлдүн жээгиндеги жайыттарды башкарууда оң өзгөрүүлөр 10 жыл ичинде 19,2 миллион доллар киреше алып келет. Ал эми тескерисинче, Кыргызстан жакынкы он жылда ошондой эле миллион доллар жоготот, эгерде азыртан жайыттарды сактоону баштабаса».
Кыргызстандагы курч экологиялык абалдын негизги себеби малдын ашыкча жайылышы болуп саналат, бул малдын көптүгү менен гана чектелбестен, жайыттарды жыл бою пайдалануу системасынын өзгөрүшүн да камтыйт. Натыйжада, жайыттардын деградациясы байкалууда, бир жылдык азык чөптөрдүн ордуна чөптөрдүн алмашуусу күч алууда. Ашыкча жайылыштын терс кесепеттерине чөлгө айлануу, жердин эрозиясы, токойлордун жок болушу, өсүмдүктөрдүн жана жаныбарлардын байлыгынын деградациясы, малдын продуктивдүүлүгүнүн төмөндөшү жана, акыры, адамдын азык-түлүк коопсуздугунун деңгээлин төмөндөтүү кирет.
Талкуулайбызбы?
